با ورود به دنیای اندروید احتمالا مفهومی به نام رام (ROM) به گوش شما هم رسیده باشد. در این مطلب سعی خواهیم کرد مفهوم رام را توضیح داده و دلایل احتمالی نیاز به استفاده از آن را هم بررسی خواهیم کرد. همچنین چند نمونه از محبوب‌ترین رام‌های گوشی را هم معرفی خواهیم کرد.
رام گوشی چیست؟
اصطلاح ROM برگرفته از واژه‌‌های Read Only Memory با ترجمه حافظه فقط خواندنی است؛ البته این نام و طبیعتا ترجمۀ آن ارتباط بسیار کمی با واقعیت وجودی یک ROM اندروید داشته و گاهی کاربران را به اشتباه می‌اندازد. منظور از ROM اندروید، سیستم عامل یک تلفن همراه است که بر پایه پتلفرم اندروید شرکت گوگل طراحی و ساخته شده است.
اندروید متن باز است و از این رو هر توسعه دهنده‌ای امکان ویرایش کد، کامپایل مجدد و بازنشر آن برای گستره متنوعی از ابزارها را در اختیار دارد. کاربران با نصب رام‌های مختلف می‌توانند رابط گرافیکی و شیوۀ تعامل با ابزارهایی مثل تلفن‌های همراه یا تبلت‌ها را تغییر دهند. رام‌ها توسط جامعۀ کاربران اندروید توسعه داده می‌شوند؛ در اغلب موارد تعدادی از برنامه‌نویسان حرفه‌ای دست به دست یکدیگر داده و با تشکیل یک گروه، این کار را صرفا به خاطر علاقۀ خود انجام می‌دهند. به همین خاطر اکثر رام‌ها به صورت کاملا رایگان عرضه می‌شوند. این رام‌ها را کاستوم ROM می‌نامند و رام موجود روی دستگاه اندروید در هنگام خریداری را ROM اصلی می‌گویند.
کاستوم رام‌ها را می‌توان روی ابزارهای مختلفی مثل تلفن‌های همراه، تبلت‌ها، پخش‌کننده‌های چند رسانه‌ای، ساعت‌های مچی هوشمند و تقریبا هر دستگاه دیگری که قادر به اجرای اندروید باشد، نصب کرد.
هنگامی که یک گجت اندرویدی خریداری می‌کنید، نرم‌افزاری با نام «Stock ROM» یا «Stock Firmware» روی آن نصب است. این نرم‌افزار در حقیقت سیستم عامل از پیش نصب شده روی دستگاه است. این رام معمولا قابلیت‌های محدودی دارد که توسط شرکت تولید کنندۀ دستگاه تعریف شده‌اند. با فلش کردن دستگاه و نصب یک کاستوم رام، می‌توان ویژگی‌های بیشتری را باز کرد و گاهی اوقات عملکرد دستگاه را هم بهبود بخشید.
فلش کردن دستگاه و نصب رام کار بسیار ساده‌ای است و در صورتی که دستورالعمل‌های موجود برای انجام این کار را مو به مو دنبال کنید، هیچ نیازی به اطلاع از اتفاقاتی که در پشت صحنه این پروسه می‌افتد نخواهید داشت. بهتر است آموزش‌های لازم برای انجام این کار را از منابع معتبر (مثل وب‌سایت‌های شناخته شده) دریافت کنید؛ در این صورت دیگر نیازی به ایجاد مزاحمت برای دوستان و کمک گرفتن از آنها نخواهید داشت. دقت داشته باشید که اگر طی پروسه فلش اشتباهی رخ دهد، ممکن است تلفن همراه شما از کار افتاده و غیر قابل استفاده شود. اگر چه چنین مساله‌ای به ندرت اتفاق می‌افتد اما اگر دقت کافی را به خرج ندهید احتمال بروز آن وجود دارد. در اصطلاح به این پدیده Bricking می‌گویند.
بسیاری از کاربران اندروید علاقه‌ای به استفاده از کاستوم رام‌ها نداشته و به کار با رام‌های از پیش نصب شده توسط شرکت تولید کننده رضایت می‌دهند. آن دسته از کسانی که به دنبال بهبود عملکرد ابزارها و فعال کردن قابلیت‌های جدید هستند، اقدام به نصب کاستوم رام‌ها می‌کنند.
اکنون که با مقدمه ای از رام و فلش کردن کاستوم رام ها آشنا شدید، بیایید به یک نکته مهم اشاره کنیم. استفاده از کاستوم رام ها برای گوشی های اندروید قدیمی تر بکار برده می شود و در گوشی های جدید که هم اندروید بالا دارند و هم اینکه رابط کاربری آنها بروزترین است، نیازی به استفاده از این خدمات نیست. این را برای آن دسته از عزیزانی می گوییم که به دنبال خرید گوشی A12 سامسونگ با حافظه 64 و رم 4 گیگابایت هستند و قصد دارند رام آن را ارتقاء دهند. با به شما بگوییم که این گوشی خود از رابط کاربری One UI3.1 بهره می برد و نیازی به ارتقاء ندارد.
مزایای استفاده از کاستوم رام‌ها چیست؟
1- عملکرد
سرعت سخت افزارهای نصب شده روی تلفن همراه یا تبلت با توجه به مواردی مثل گرمای تولید شده و ماندگاری باتری از سوی شرکت‌های تولید کننده تعیین می‌شوند. در یک کاستوم رام به منظور افزایش سرعت عملکرد می‌توان سخت‌افزارها را به اصطلاح اورکلاک کرد. تغییرات اعمال شده توسط اورکلاک، مزایای خود را در زمان انجام بازی‌های حرفه‌ای که گرافیک بالایی دارند به خوبی نشان می‌دهند. یکی دیگر از شیوه‌های بهبود عملکرد توسط کاستوم رام، فراهم کردن امکان حذف اپلیکیشن‌های OEM از قبل نصب شده روی ابزار است که از آنها با عنوان Bloatware یاد می‌شود. با حذف این اپلکیشین‌ها می‌توان مقدار قابل توجهی از فضای ذخیره سازی دستگاه و همچنین فضای ROM را آزاد کرد.
2- ماندگاری باتری
نقطه مقابل اورکلاک، آندرکلاک یا کاهش کلاک است. اگر نیازی به سرعت بالای پردازنده دستگاه ندارید، با آندرکلاک می‌توان آن را کاهش داد. هنگامی که پردازنده با سرعت کمتری فعالیت کند، ماندگاری باتری افزایش خواهد یافت. اگر در طول روز چندین بار نیازمند شارژ دستگاه شده و این امر شما را کلافه می‌کند، می‌توانید از این روش استفاده کنید. باز هم یادآور می‌شویم که کاستوم رام با حذف اپلیکیشن‌های غیر ضروری از پیش نصب شده می‌تواند بار سنگین پردازشی که روی شانه‌های پردازنده قرار دارد را سبک‌تر کرده و از اجرای برنامه‌ها و سرویس‌های ناخواسته در پشت صحنه جلوگیری نماید.
3- آپدیت‌ها
یکی از اصلی‌ترین معایب اندروید، انتظار بسیار طولانی برای ارائه جدیدترین به روزرسانی‌ها از سوی شرکت‌های تولید کنندۀ تلفن‌های هوشمند است. حتی در اغلب موارد تولید کنندگان پشتیبانی از ابزارهای فروخته شده را به طور کامل متوقف می‌کنند. به این ترتیب کاربر بر خلاف علاقه و رضایت خود مجبور است برای مدتی طولانی، به استفاده از یک تلفن همراه با نگارشی قدیمی از اندروید ادامه دهد. برای حل این مشکل می‌توان یک کاستوم رام مجهز به جدیدترین نگارش اندروید روی تلفن همراه نصب کرد. حتی اگر تلفن شما محدود به استفاده از نگارش KitKat است می‌توانید یک رام مبتنی بر نگارش Lollipop که جدیدتر است، روی آن نصب کنید. جالب اینجاست که بسیاری از رام‌های محبوب به صورت روزانه هم آپدیت می‌شوند. این آپدیت‌ها Nighltlies نامیده می‌شوند.
4- سفارشی‌سازی
اگر چه نگارش پیش فرض اندروید که روی دستگاه‌ها نصب است تا حد زیادی قابل شخصی‌سازی است اما با نصب یک کاستوم رام می‌توان مواردی مثل رنگ نور اعلان‌ها، میزان فشار ویبره دستگاه، میزان اشباع رنگ‌ها صفحه نمایش و بسیاری دیگر از تنظیمات را هم تغییر داد.
اگر با خواندن مطالب فوق به نصب یک کاستوم ROM علاقه‌مند شده‌اید، گام بعدی انتخاب گزینه مناسب است. در ادامه به معرفی مختصر تعدادی از کاستوم رام‌های اندروید خواهیم پرداخت.
انواع رام گوشی
1– CyanogenMod
CyanogenMod یا «سیانوژن مد» محبوب‌ترین کاستوم رام‌ها بین کاربران اندروید بود. بعد از مدتی تیم توسعه دهندۀ این کاستوم رام تصمیم به شروع پروژه‌ای جدید با نام LineageOS گرفت که بر پایه دو نگارش آخر CyanogenMod توسعه داده شده است. برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های این کاستوم رام عبارتند از: پشتیبانی از تم‌ها، امکان پخش فرمت صوتی FLAC، امکان کنترل مجوزهای هر اپلیکیشن، اورکلاک پردازنده، سفارشی‌سازی دکمه‌های منوها و …
2- AOKP
AOKP هم یکی دیگر از رام‌های محبوب است که روی افزایش سرعت دستگاه متمرکز شده است. برخی از ویژگی‌های AOKP شامل این موارد هستند: امکان درج گزینه‌های سفارشی در قسمت اعلان، کنترل LED برای ابزارهای مجهز به چراغ چشمک زدن اعلان، امکان ساخت یک نوار حلقه‌ای به منظور قرار دادن 5 اپلیکیشن پر استفاده یا 5 عملکرد مورد نیاز، امکان تغییر الگوی لرزش دستگاه و …
3- Paranoid Android
تمرکز کاستوم رام Paranoid Android روی بهبود نمایش اعلان‌ها، طراحی و دسترسی بهتر به مکان‌های مختلف اندروید است. یکی از ویژگی‌های جالب این رام امکان اجرای سیستم یا صرفا بعضی از اپلیکیشن‌ها در حالت تبلت یا تلفن است. امکان سفارشی‌سازی تنظیمات DPI هم یکی دیگر از نقاط قوت این رام است که با به کارگیری آن می‌توان نمایش محتویات دستگاه روی صفحات نمایش بزرگ را بهینه‌‌سازی کرد.